L. Kancerz - Proces nabywania i rozwijania umiejętności czytania u dzieci klas I - III

Czytanie jest jedną z form komunikacji. Ma kilka wspólnych cech ze słuchaniem, mówieniem i pisaniem, mimo że formy te różnią się znacząco. Gotowość do podjęcia nauki czytania nie pojawia się u dziecka samorzutnie, a jest efektem rozwoju dziecka, w którym ważną rolę odgrywają zabiegi wychowawczo-dydaktyczne dorosłych zarówno rodziców jak i nauczycieli. Gotowość do nauki czytania nie jest więc stanem, na który wystarczy po prostu czekać, ale trzeba ją wykształcić poprzez stworzenie dziecku sprzyjających warunków rozwojowych, konieczne jest umożliwienie mu wykonywania różnego typu działań, w toku których będą kształtowane umiejętności stanowiące podstawę do właściwej nauki czytania.
Punktem wyjścia w pracy dydaktyczno-wychowawczej nauczyciela nad trudną sztuką czytania powinno być przede wszystkim wzbudzenie zainteresowania u dziecka słowem drukowanym oraz stworzenie warunków do wyzwalania i realizacji u niego aktywności. Celem pierwszego etapu zabiegów wychowawczo-dydaktycznych w procesie nabywania umiejętności czytania powinien być ogólny rozwój dziecka, a więc rozwój wiadomości o otaczającym go świecie, wzbogacanie słownictwa dziecka, rozwój jego spostrzegawczości, kształcenie umiejętności rozróżniania kształtów, barw, rozwój koncentracji uwagi, kształtowania pamięci słuchowej i wzrokowej.
Pierwsze kroki w nauce czytania powinny koncentrować się na oglądaniu i omawianiu treści ilustracji , czytaniu książek o treści związanej z przeżyciami dzieci, zorganizowaniu biblioteczki dziecka, oglądaniu filmów dziecięcych, opowiadaniu ich treści, odczytywaniu podpisów pod ilustracjami, można podjąć próbę skonstruowania z dzieckiem własnej książeczki w oparciu o wycinanie z czasopism różnych obrazków tematycznie podobnych, a następnie tworzenie z nich pewnej całości.
W konsekwencji zabiegów o charakterze ogólnorozwojowym należy dziecko doprowadzić do zainteresowania wyrazem. Dziecko traktuje wyraz jako całość. Wyraz jest dla niego dźwiękiem o określonej treści, a stopniowo wyniku coraz większego zainteresowania słowem drukowanym staje się symbolem graficznym o określonej treści. Dziecko początkowo rozpoznaje i zapamiętuje całościowe znaczenie wyrazu nie zdając sobie sprawy, że składają się one z głosek czy liter. Sprawność analizatora słuchowego, umiejętność odtwarzania przez dziecko wszystkich głosek występujących w naszym języku, jest jednym z podstawowych warunków opanowania umiejętności czytania.
W całokształcie pracy związanej z czytaniem bardzo ważną funkcję pełni czytanie globalne, polegające na zapamiętywaniu obrazów graficznych całych wyrazów. Później dopiero w wyniku kontaktu z różnymi wyrazami zaczynają dostrzegać różnice w ich budowie.


Opanowanie przez uczniów właściwej techniki jest podstawą rozwoju umiejętności czytania na poziomie receptywnym, krytycznym jak i twórczym.
Najlepszym sposobem jest czytanie głośne.
Czytanie na poziomie receptywnym czyli ze zrozumieniem, polega na rozpoznawaniu wyrazów, liter, pojmowaniu ich znaczenia, na umiejętności odczytywania tylko tych informacji, które niesie tekst. Uczeń musi rozumieć wyrazy zawarte w tekście, gdyż tylko wtedy widzi on sens w tym co robi.
Ćwiczeniami rozwijającymi umiejętność czytania ze zrozumieniem są:

• dobór zdania do obrazka,
• narysowanie ilustracji do treści,
• uzupełnienie tekstu brakującymi wyrazami,
• układanki wyrazowe, rozsypani literowe, wyrazowe itp.

Czytanie krytyczne to umiejętność jednocześnie odczytywania tekstu,
rozumienia oraz ustosunkowania się do tego, co niesie ze sobą treść.
Ćwiczeniami kształtującymi czytanie krytyczne mogą być zdania polegające na:

• wyszukiwaniu ważnych materiałów,
• ocenie przedstawionych danych,
• odnalezieniu źródeł, na jakie autor się powołuje.

Czynniki wpływające na krytycyzm w czytaniu można podzielić na trzy grupy:

1. właściwości czytania tekstu: jasny, prosty język prezentowanych dziecku treści,

2. właściwości sytuacji, w której dziecko czyta: może ona wpływać na wzrost krytycyzmu w czytaniu, jeśli np. nauczyciel będzie oceniał technikę czytania; obniży to poziom krytycyzmu w czytaniu, ponieważ ważniejsze będzie dla dziecka odczytanie tekstu, niż ustosunkowanie się do jego treści,

3. właściwości psychiczne oraz aktualny stan psychiczny osoby czytającej.

Czytanie twórcze to umiejętność polegająca nie tylko na rozumieniu tekstu, ustosunkowaniu się do niego, ale również na układaniu, wymyślaniu, tworzeniu dalszych losów bohaterów, zakończenia lub początku opowiadania itp. Istotą umiejętności czytania krytycznego i twórczego jest aktywne uczestnictwo w procesie rekonstrukcji zdarzeń ukrytych w tekście. Ćwiczeniami rozwijającymi tę umiejętność są:

1. wdrażanie do analizy utworu literackiego poprzez inscenizację formy wiązania słowa z działaniem, plastyczną i ruchową ekspresję dziecka,

2. układanie opowiadań tzw. "twórczych",

3. rozwiązywanie zagadek, rebusów, krzyżówek, szarad anagramowych.
    

Opracowała mgr Lidia Kancerz
nauczyciel SP w Słomnikach

• « poprz.
• nast. »