INDYWIDUALIZACJA PRACY Z DZIECKIEM W ODDZIAŁACH PRZEDSZKOLNYCH

METODY I FORMY PRACY

     Każde dziecko jest inne, różniące się potrzebami i możliwościami rozwojowymi od rówieśników.  Zatem celem wychowania przedszkolnego jest udzielanie pomocy dziecku, jest ono, bowiem nierozerwalną częścią społeczności przedszkolnej i już od pierwszych dni pobytu w oddziale przedszkolnym można kształtować jego charakter, spojrzenie na świat i otaczającą rzeczywistość. Każdy wychowanek wymaga od nauczyciela szczególnej uwagi, dlatego ważne jest planowanie zajęć, aby były interesujące i jednocześnie pozwoliły każdemu wychowankowi zrobić krok do przodu.

     Dzieci w wieku przedszkolnym posiadają zróżnicowane możliwości rozwojowe: różne tempo pracy, różna zdolność skupienia uwagi, różne cechy pamięci, oraz aktywność własną, która decyduje o przebiegu procesu kształtowania sprawności, umiejętności i przyswajania wiadomości. Każde dziecko ma inny zasób doświadczeń, wiadomości i przeżyć, dlatego indywidualizacja pracy z dzieckiem polega na: różnicowaniu stawianych zadań i wymagań, dostosowaniu się do tempa jego rozwoju i aktualnych osiągnięć.

Celem pracy indywidualizowanej jest:

    Różnicowanie wymagań w zależności od możliwości rozwojowych dziecka odbywa się podczas zajęć i zabaw organizowanych w kilkuosobowych zespołach bądź indywidualnej pracy z poszczególnymi dziećmi.

    Praca indywidualna odbywa się poprzez: utrwalanie i doskonalenie nabytych umiejętności, wyrównywanie braków, kształtowaniu niektórych umiejętności oraz likwidowaniu opóźnień w procesie przyswajania umiejętności.

   Zaburzenia rozwoju ruchowego to: niezręczność manualna, niezręczność ruchowa całego ciała, zaburzenia lateralizacji. Celem poprawienia zręczności manualnej stosuje się następujące techniki: lepienie, malowanie, wycinanie, rysowanie, manipulowanie (układanie), wydzieranie, wyszywanie, stemplowanie, itp. Ćwiczenia te rozwijają płynność, elastyczność, precyzję ruchów ręki, koordynację wzrokowo - ruchową, kształcą spostrzegawczość i wyrabiają wytrwałość.

   Celem wyrównania niezręczności ruchowej całego ciała jak również zaburzenia lateralizacji stosuje się ćwiczenia na ławeczce, wybijanie rytmu na bębenku, malowanie palcami, zabawy rzutne, skoczne, itp.

   Fragmentaryczne zaburzenia funkcji poznawczych to: zaburzenia percepcji wzrokowej, zaburzenia percepcji słuchowej, zaburzenia rozwoju mowy i myślenia.

  W celu poprawienia analizy i syntezy wzrokowej stosuje się ćwiczenia usprawniające funkcje wzrokowe: składanie obrazka z części, identyfikacja obrazków, wyodrębnienie różnic między obrazkami, odtwarzanie trójwymiarowych układów przestrzennych na podstawie modelu, odtwarzanie dwuwymiarowych układów przestrzennych na podstawie modelu, odtwarzanie w pamięci uprzednio zaobserwowanych elementów oraz stosunków przestrzennych, które między nimi zachodziły, ćwiczenia przy zastosowaniu układanek z kwadracików, figur, pocztówek, stempli, ćwiczenia kontroli wzrokowej (wodzenie oczami), łamigłówki, układanie figur z patyczków, itp.

  W celu poprawienia analizy i syntezy słuchowej stosuje się ćwiczenia rozwijające wrażliwość słuchową dotyczącą: rozpoznawania dźwięków i szmerów, odtwarzania struktur dźwiękowych na podstawie układów przestrzennych, różnicowania dźwięków mowy ludzkiej poprzez: podział zdania na wyrazy, wyrazu na sylaby i na głoski, układanie rytmów, wyklaskiwanie sylab w wyrazach, wystukiwanie głosek w wyrazach, wymawianie wyrazów z przeciąganiem głosek, śpiewanie wyrazów, itp.

   Przykładem indywidualizacji może być wspólna gra na instrumentach, gdzie każde dziecko wydaje dźwięki z innego instrumentu, układanie obrazka z części, gdzie nauczyciel różnicuje ilość elementów do złożenia.

   Sprawdzoną formą indywidualizacji  w procesie nauczania jest łączenie dzieci w zespoły . Należy organizować zespoły złożone z dzieci o podobnym poziomie umysłowym i z podobnymi potrzebami edukacyjnymi. Można również łączyć dzieci w grupy mieszane, dzieci wykonują wtedy różne zadania i współpracują ze sobą.  Ważne jest, aby działania wszystkich zespołów prowadziły do osiągnięcia wspólnego celu a efekt pracy każdego dziecka był ważny i doceniony.

  Aby prawidłowo zorganizować pracę indywidualną należy: systematycznie realizować zadania wspierające, stosować wyłącznie ćwiczenia o charakterze zabawowym, planować wszechstronną aktywność dziecka, stosować częste zmiany form aktywności. Dbać o atrakcyjność zadań, im więcej pozytywnych emocji, tym lepsze efekty. Przygotować pomoce- różnorodne, atrakcyjne, kreatywne. Elastycznie planować czas zajęć. Jeśli zauważymy, że uwaga dziecka jest rozproszona, należy zakończyć wcześniej, ponieważ efektywność ćwiczeń prowadzonych na siłę jest bardzo niska. Odpowiednio dobierać porę zajęć, nie może się to odbywać kosztem zabawy, gdyż dziecko zaproszone do stolika, gdy inni się bawi czuje się ukarane i nie może się skupić. Należy zmieniać lokalizację zajęć, mogą to być, np. kąciki zainteresowań, gdzie nauczyciel włącza się do zabawy, inspirując określone aktywności.

   Należy pamiętać o: docenianiu wysiłków dziecka, zauważaniu każdej próby rozwiązywania zadania, nawet , jeśli nie kończy się ono sukcesem, np. poprzez słowa „ widzę , ze bardzo się starasz” ; zachęcaniu do podejmowania kolejnych prób : spróbuj jeszcze raz” ; motywowaniu do ponawiania prób „ wierzę , ze ci się uda” ; chwaleniu – należy doceniać to, co dziecko już umie i co mu się udało osiągnąć ; kończeniu ćwiczeń łatwym zdaniem, zapewniającym sukces, dobre samopoczucie i motywację do następnych działań ; nagradzaniu dziecka po zajęciach, np. lubianą przez nie zabawą.

   Indywidualizacja to nie tylko praca z całą grupą, ale także we wszystkich działaniach dzieci organizowanych podczas całego pobytu dziecka w oddziale przedszkolnym.

  W swojej pracy stosujemy takie metody i formy, aby dziecko mogło wielostronnie się rozwijać.

   Termin METODA pochodzi z greckiego słowa methodos, co znaczy droga, sposób badania, systematycznie stosowany sposób postępowania prowadzący do założonego wyniku. Metody prowadzenia zajęć odnoszą się do sposobów pracy nauczyciela z dziećmi i służą realizacji wyznaczonych przez niego celów zajęć. Są one odmienne od metod szkolnych. W praktyce przedszkolnej stosuje się metody czynne, które służą prowokowaniu do działania, rozbudzaniu zaciekawienia i zainteresowania dziecka, uruchamianiu spontanicznej i swobodnej aktywności własnej. Łączą się one z metodami słownymi i percepcyjnymi. Kwiatkowska M. wyróżnia metody oparte na: działaniu, obserwacji, słowie. Do metod czynnych zalicza:

Metody słowne:

Metody poglądowe oparte są na bezpośrednim spostrzeganiu :

   Wyżej wymienione metody świetnie sprawdzają się podczas realizacji podstawy programowej w oddziałach przedszkolnych. Pozwalają one na połączenie aktywności dziecka z działaniem i przeżywaniem, co umożliwia zrozumienie i utrwalenie wiedzy i umiejętności. W pracy z dziećmi z oddziałów przedszkolnych wykorzystujemy również inne propozycje metodyczne, takie, jak:

   Stosując te metody aktywizujące możemy w sposób bezstresowy, ciekawy diagnozować rozwój dziecka, jego osiągnięcia i kompetencje.

Praca wychowawczo-dydaktyczna w oddziale przedszkolnym charakteryzuje się podobnie jak w przedszkolu tym, że obejmuje całość sytuacji związanych z trybem życia dzieci uwzględnia ich potrzeby, dlatego stosuje się różne formy pracy z dziećmi.

FORMA to zespół czynności nauczyciela i czynności dzieci powiązanych ze sobą wzajemnie, określone w czasie i przestrzeni. Podstawowymi formami organizacyjnymi pracy jest działalność:

Do podstawowych form organizacyjnych pracy wychowawczej w oddziale przedszkolnym czy przedszkolu należą zabawy i prace dowolne dzieci, czynności samoobsługowe i prace użyteczne, zajęcia zaplanowane przez nauczycielkę oraz okolicznościowe kontakty nawiązywane w różnych sytuacjach, uroczystości, spacery, wycieczki.

Podstawową formą aktywności jest zabawa, która łączy uczenie się, pracę i działalność praktyczną. K. Lubomirska wyróżnia następujące rodzaje zabaw: spostrzegawcze, manipulacyjne, iluzyjne, konstrukcyjne oraz majsterka, gry i zabawy umysłowe, gry i zabawy zespołowe i towarzyskie. Do zabaw zalicza także rysowanie, malowanie, lepienie.

W toku własnej spontanicznej aktywności dziecko uczy się. 

Opracowały: Jolanta Piwowarczyk, Jolanta Dziedzic, Justyna Mochalska - nauczycielki oddziałów przedszkolnych w SP w Słomnikach

                       LITERATURA